Alan Gibson là nhà báo người Anh đã có gần 30 năm theo dõi và viết bài về bóng đá Nhật Bản.
Ông là nhà sáng lập của tạp chí JSoccer chuyên về bóng đá xứ sở mặt trời mọc và cũng là người chịu trách nhiệm nội dung cho phiên bản tiếng Anh của website một số đội bóng ở J.League.
Nhân dịp ông Philippe Troussier mới được bổ nhiệm làm huấn luyện viên trưởng đội tuyển quốc gia và đội U23 Việt Nam, Sporting News Vietnam có buổi phỏng vấn với ông Alan Gibson để hiểu thêm về vị chiến lược gia người Pháp và quãng thời gian của ông với bóng đá Nhật Bản.
TSN VN: Xin chào Alan. Rất cảm ơn ông đã dành thời gian tham dự cuộc trò chuyện ngày hôm nay. Câu hỏi đầu tiên của tôi là ấn tượng của ông dành cho Philippe Troussier khi ông ấy trở thành HLV đội tuyển Nhật Bản là như thế nào?
Alan Gibson: Thực ra ngay bây giờ tôi đang chờ ông ấy trả lời tin nhắn của ông ấy trên Whatsapp. Ấn tượng đầu tiên của tôi khi ông ấy tới Nhật là người đàn ông này muốn kiểm soát mọi thứ. Ông ấy muốn nắm quyền ở cả các đội trẻ như U18 hay U23. Khoảng 3, 4 năm trước, tôi cố giúp ông ấy tìm 1 đội bóng ở J.League để dẫn dắt. Tôi liên lạc với một số đội nhưng họ không hứng thú vì ông ấy muốn kiểm soát nhiều quá. Nhưng đấy mới là điều cần làm. Bạn có để ý ở kỳ Olympic và World Cup gần nhất, Moriyasu đều là người nắm quyền chỉ đạo. Ông ấy là HLV của cả đội tuyển và đội U23. Tôi nghĩ người Nhật đã học điều ấy từ thời Troussier.
Khi mới đến, tôi nghĩ ông ấy là một cú sốc với Liên đoàn bóng đá Nhật Bản JFA. Ông ấy muốn rất nhiều thứ, muốn kiểm soát nhiều thứ, và thể hiện rằng hãy làm theo cách của tôi, chỉ cách của tôi mà thôi và tôi nghĩ điều đó làm nhiều người không hài lòng. Nhưng rồi ông ấy thành công hơn bất cứ HLV đội tuyển Nhật Bản nào khác.
Có một câu chuyện vui này tôi muốn kể. Đấy là về cách Troussier chọn đội trưởng cho đội tuyển Nhật Bản. Tôi nghe được câu chuyện này từ chính Miyamoto, một người bạn thân của tôi và là đội trưởng đội tuyển Nhật Bản dưới thời Troussier.
Ở buổi tập đầu tiên với đội tuyển Nhật, Troussier yêu cầu tất cả cầu thủ chạy quanh sân. Sau 1 giờ đồng hồ, cả đội vẫn tiếp tục chạy mà không hiểu chuyện gì xảy ra. Các cầu thủ nói chuyện với nhau và 4 người bao gồm Miyamoto, Toda, Myojin và Matsuda quyết định dừng chạy, tới chỗ HLV và hỏi: "Chuyện gì đang xảy ra? Vì sao chúng tôi lại chạy thế này?".
Troussier nói: "Các anh đã tìm đến tôi, các anh dám thể hiện quan điểm, nên các chính sẽ là đội trưởng, là trụ cột của đội". Và rồi cả đội dừng chạy và bắt đầu buổi tập. Bạn thấy đấy, ông ấy thử họ ngay từ khi bắt đầu, từ trước khi biết tên họ. Bạn biết người Nhật rồi đấy, trong cuộc sống lúc nào họ cũng luôn nghe theo chỉ đạo. Họ cứ chạy cứ chạy thôi. Cuối cùng một ai đó dám đứng ra nói quan điểm của mình thì Troussier trao băng đội trưởng cho người ấy. Câu chuyện rất thú vị, và rất dài, xin lỗi vì tôi đã trả lời dài thế này.
TSN VN: Rất thú vị. Một trong những điều mà người hâm mộ bóng đá Việt Nam luôn quan tâm là đào tạo trẻ. Khi làm việc ở Nhật, Troussier đã làm gì để phát triển bóng đá trẻ?
Alan Gibson: Chìa khóa ở đây là ông ấy được tham gia vào mọi cấp độ đào tạo trẻ. Mỗi lần đội tuyển quốc gia thi đấu ở FIFA Days, đội trẻ cũng thi đấu hoặc ít nhất được gọi tập trung. Phong cách của Troussier là: "Ok chúng ta sắp có trận đấu của đội tuyển, chúng ta cũng có một lứa trẻ. Hãy mang 25 cầu thủ trẻ tới đây, cho họ tập luyện và thi đấu cùng đội tuyển quốc gia, nhất là trước những giải đấu lớn". Theo tôi biết cho đến bây giờ, ví dụ ở như ở kỳ Olympic gần nhất, đội Olympic Nhật Bản vẫn đá với đội bóng U18 và đội Đại học để chuẩn bị cho giải. Tương tự với đội tuyển quốc gia trước kỳ World Cup vừa rồi, luôn có đội U23 và U18 đồng hành trong tập luyện. Thậm chí có vài cầu thủ trẻ sau đó còn được đưa vào danh sách tới Qatar. Ông ấy từng dẫn dắt đội trẻ ở Việt Nam đúng không? Ông ấy hiểu cách hệ thống vận hành.
Lần gần nhất tôi gặp ông ấy là trước khi đại dịch COVID-19 xảy ra. Ông ấy mang thương hiệu rượu của mình tới Nhật và dự buổi thử rượu ở Osaka. Bạn có biết là ở nút chai rượu của ông ấy có một vẽ sơ đồ đội hình 3-4-3.
TSN VN: Đấy có phải là sơ đồ chiến thuật ưa thích của ông ấy?
Alan Gibson: Đúng. Lúc nào cũng là sơ đồ 3 hậu vệ. Nếu đá với các đội yếu hơn, có lẽ sẽ là 3-6-1. Nhưng lý tưởng nhất thì ông ấy thích đá 3-4-3, có thể chuyển thành 3-2-4-1 trước các đội mạnh hơn. Bạn có thể thấy sơ đồ trên cả nhãn chai rượu nữa. Và mỗi khi ký tên trên chai rượu hoặc trên thiệp cho thương hiệu rượu của mình, ông ấy luôn vẽ sân bóng và cầu thủ trên sân. Đó thật sự là một cách ký tên rất dài dòng.
TSN VN: Theo như ông nói thì ở đội tuyển Nhật Bản Troussier kiểm soát mọi thứ, bao gồm cả các đội trẻ. Làm thế nào mà ông ấy thuyết phục JFA về điều đó? Lúc ấy Nhật Bản có chức danh Giám đốc kỹ thuật không? Người mà lẽ ra phải đóng vai trò kết nối đội tuyển và các tuyến trẻ.
Alan Gibson: Theo tôi họ không muốn trao hết quyền cho ông ấy, nhưng rốt cục ông ấy đã thành công. Trên lý thuyết ông ấy không mang chức danh Giám đốc kỹ thuật, ông ấy là HLV đội tuyển quốc gia. Nhưng tôi nghĩ ông ấy muốn được nhìn nhận như là Giám đốc kỹ thuật. Ông ấy chọn HLV cho các đội tuyển trẻ và làm việc sát sao cùng với họ.
Điều tương tự có thể xảy ra ở Việt Nam. Nếu những người nắm quyền ở đó đủ kiên nhẫn và hỗ trợ ông ấy đủ tốt. Tôi biết ở Đông Nam Á, mà có lẽ trên toàn thế giới, những người này thường không biết về bóng đá mà chỉ quan tâm tới tiền và danh tiếng. Nhưng hãy để các chuyên gia làm việc. Tôi không rõ Liên đoàn bóng đá Việt Nam như thế nào, nhưng thực tế là họ đã ký hợp đồng với Troussier và tôi chắc là ông ấy đã nói rõ với họ những gì ông ấy muốn. Lý do ông ấy không có làm việc ở J.League là vì phong cách của ông ấy. "Tôi muốn thế này, tôi làm thế này, các anh chấp nhận hay là không?". Bạn biết đấy ông ấy 72 tuổi rồi và đây là cơ hội cuối cùng để có thể làm việc ở một sân khấu lớn hay là để lại một di sản. Với tôi ông ấy có nhiều cảm tình với Việt Nam và tôi nghĩ nếu ông ấy có thể giúp 1 cầu thủ trẻ Việt Nam tới châu Âu hoặc tới Nhật Bản thi đấu thường xuyên.
— Scott McIntyre (@mcintinhos) November 22, 2018
TSN VN: Theo quan sát của ông, đâu là 3 phẩm chất tốt nhất của Philippe Troussier với tư cách là 1 huấn luyện viên?
Alan Gibson: Tôi không chắc lắm về cầu thủ Việt Nam, nhưng mà cầu thủ Nhật Bản, không chỉ trong bóng đá mà còn trong cuộc sống, rất ghét thất bại. Cho nên nếu họ nghĩ họ có thể thất bại, họ không thử. Chúng tôi có những tiền vệ tuyệt vời từ nhiều năm trước đây. Nhưng họ cứ chuyền qua chuyền lại, họ không dám sút mà cứ chuyền thôi. Troussier tách vài cầu thủ ra và thuyết phục họ rằng cứ sút đi mà đừng lo về chuyện thất bại. Điều này rất quan trọng. Nếu họ biết là HLV tin tưởng mình, không quan tâm họ có thất bại hay không, chỉ cần họ thử thôi. Tôi nghĩ ông ấy đã truyền tinh thần Không sợ hãi, không sợ thất bại cho các cầu thủ.
Còn một điều mà người Nhật Bản, cầu thủ Nhật Bản còn thiếu. Họ chơi quá đẹp, quá công bằng. Họ chẳng bao giờ ăn vạ. Nếu đối thủ đi bóng qua họ, gần như họ sẽ như kiểu tránh ra một bên mà không phạm lỗi. Tôi từng thấy Troussier trên sân tập, chạy và chơi bóng cùng các cầu thủ, xô đẩy họ. Ông ấy thậm chí còn đánh cùi chỏ họ. Ông ấy tìm cách đưa cầu thủ vào cuộc chơi hơi xấu một chút, dù họ vẫn khá là lành. Như vậy ông ấy loại bỏ nỗi sợ thất bại và bổ sung thêm một chút mưu mẹo, những điều mà cầu thủ Nhật còn thiếu.
Tôi không biết cầu thủ Việt Nam thế nào, ngoại trừ qua những đoạn highlights. Tôi nhận thấy Việt Nam, Malaysia, Singapore, và Indonesia đều có rất nhiều sự tự hào dân tộc và họ sẵn sàng chiến đấu. Ở Nhật Bản họ không có tâm lý chiến đấu ấy. Tôi hy vọng ông ấy cũng sẽ thay đổi được nhiều thứ tốt lên ở các bạn.
TSN VN: Các cầu thủ, cổ động viên, và giới truyền thông đánh giá về ông ấy thế nào trong thời gian ông ấy dẫn dắt đội tuyển Nhật Bản?
Alan Gibson: Tôi nghĩ nhiều cầu thủ ghét ông ấy vì cách ông ấy làm việc, về mặt thể lực cũng như tiểu xảo này kia, nhưng rồi họ biến mất khỏi đội tuyển quốc gia. Như kiểu tôi là sếp, nếu bạn không thích, không làm những gì tôi chỉ đạo thì không nên ở đây.
Với truyền thông, tôi nghĩ chúng tôi khá thích ông ấy, bởi vì ông ấy không ngại nói bất cứ điều gì. Với các HLV Nhật Bản, ví dụ khi bạn hỏi quan điểm về trọng tài ở trận này, hay là về cầu thủ đối phương đã phạm lỗi với cầu thủ của bạn. Họ sẽ nói kiểu "Tôi không tận mắt nhìn thấy tình huống đó". Còn với Troussier, ông ấy sẵn sàng nói những điều mà ông ấy nghĩ với giới truyền thông.
Tôi nghĩ ông ấy rất được tôn trọng bởi các cầu thủ, nhất là những người thành công dưới thời của ông ấy. Với JFA, cuối cùng ông ấy đưa họ vượt qua vòng bảng World Cup 2002. Điều thật tuyệt vời.
Ông ấy từng dẫn dắt rất nhiều đội tuyển quốc gia và câu lạc bộ. Lý do chính có lẽ là ông ấy dễ làm người khác không hài lòng. Ông ấy quá mạnh mẽ và thẳng thắn. Nếu các sếp chấp nhận và ông ấy làm tốt thì không sao. Nhưng nếu ông ấy không được chấp nhận thì, bye. Hy vọng là các cầu thủ Việt Nam sẽ hiểu đó. Dù sao đây cũng là cơ hội cuối cùng trong sự nghiệp của ông ấy, năm nay ông ấy cũng hơn 70 tuổi rồi.
TSN VN: Ông ấy làm thế nào để vượt qua những khác biệt về văn hóa? Ông biết đấy, ông ấy là người Pháp đến một nơi có văn hóa rất đặc biệt như Nhật Bản, chắc chắn là sẽ có những sự khác biệt.
Alan Gibson: Từ lúc làm việc ở Việt Nam tới giờ ông ấy chỉ dùng 1 phiên dịch thôi đúng không? Đó có phải làm 1 phiên dịch tốt không? Tôi nghĩ sắp tới ông ấy vẫn dùng người đó. Ở Nhật Bản, người phiên dịch ở đội tuyển cũng nổi tiếng không kém gì so với ông ấy. Họ lúc nào cũng ở cạnh nhau.Tôi nghĩ ông ấy được lợi nhiều vì có 1 người phiên dịch rất thẳng thắn. Tôi biết tiếng Nhật, tiếng Anh và 1 chút tiếng Pháp, nên tôi có thể biết được là người phiên dịch có đang thành thật và thẳng thắn khi dịch cho Troussier hay không.
Anh ta khác với các phiên dịch ở Nhật. Ví dụ như khi phóng viên nói "Tiền đạo của đội đá quá tệ trận này, ông sẽ loại bỏ cậu ta ở trận tới chứ? thì phiên dịch sẽ nói :"Tiền đạo của đội chơi không tốt lắm trận này. Ông nghĩ gì về trận đấu tới? Nhưng phiên dịch của Troussier sẽ nói hết. Họ ăn ngủ cùng nhau. Anh này như kiểu toàn thời gian cho công việc, là cánh tay phải của Troussier. Tôi nghĩ nếu có một người phiên dịch thành thật và trung thành, bạn sẽ được lợi nhiều khi hòa nhập môi trường mới. Ông ấy không phải lo lắng về chuyện liệu anh phiên dịch này có đang nói thật không. Anh ta sát cánh cùng bạn mọi lúc mọi nơi từ sân tập tới trận đấu. Có một phiên dịch tốt là lợi thế cực lớn.
XEM THÊM: HLV Troussier qua lời kể của người phiên dịch nổi tiếng ở đội tuyển Nhật Bản
TSN VN: Điều đầu tiên ông nghĩ đến là gì khi nghe tin Troussier trở thành HLV trưởng đội tuyển Việt Nam?
Alan Gibson: Bạn biết là J.League vừa bắt đầu mùa giải mới vài ngày trước. Tôi còn đang nghĩ là nếu có ai đó bị sa thải sớm trong những tháng đầu tiên, liệu có cơ hội nào cho ông ấy tới đây làm việc hay không. Nhưng rồi tôi nghe tin ông ấy dẫn dắt Việt Nam trong 1 hợp đồng dài hạn. Tôi hơi thất vọng vì ông ấy không tới Nhật Bản làm việc nữa mà tôi rất thích người đàn ông này, cả với tư cách 1 HLV và tư cách 1 người đàn ông. Nhưng tôi biết ông ấy yêu Việt Nam nhiều như thế nào. Lần gần nhất tôi nói chuyện với Troussier, ông ấy rất yêu Việt Nam. Lúc ấy ông ấy đang kẹt lại ở Việt Nam vì đại dịch trong khi còn phải lo cho trang trại nho ở Pháp. Ông ấy phải làm việc qua điện thoại, chỉ đạo quá trình làm rượu vang. Nhưng thực sự ông ấy không thấy buồn mà rất tận hưởng cuộc sống ở Việt Nam. Nên tôi nghĩ ông ấy rất vui được quay lại làm việc ở Việt Nam sắp tới. Đây là điều tuyệt vời cho Việt Nam. Tôi thật sự muốn bóng đá Đông Nam Á phát triển và tôi nghĩ ông ấy có thể giúp. Lúc này Việt Nam là lựa chọn hiển nhiên, nhưng kể cả Indonesia hay Singapore, ông ấy vẫn có thể giúp nhiều cho họ.
TSN VN: Hợp đồng của Troussier kéo dài tới mùa hè năm 2026, với mục tiêu là giành quyền vào vòng chung kết World Cup 2026. Troussier đã có nhiều kinh nghiệm với World Cup, ông nghĩ gì về mục tiêu này?
Alan Gibson: Vấn đề là đây không phải câu chuyện của 3 năm nữa, mà vòng loại sẽ bắt đầu rất sớm. Cuối năm nay thì phải. Ông ấy có một nhiệm vụ nặng nề nhưng vòng loại đầu tiên thì khá dễ cho Việt Nam. Số suất dự World Cup của châu Á cũng tăng lên. Bạn không nói trước được điều gì. Một số suất hiển nhiên như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Saudi Arabia... Cấp độ tiếp theo của Việt Nam sẽ là những suất còn lại. Tôi biết Thái Lan rất khát khao được dự World Cup lần đầu tiên trong lịch sử. Syria, Jordan, Oman đều nghĩ mình sẽ có cơ hội lần này.
Hãy hy vọng ông ấy có đủ thời gian để xây dựng đội hình cho vòng loại đầu tiên và có đủ cầu thủ tốt cùng với kinh nghiệm và hệ thống xung quanh mình để vượt qua vòng loại đầu tiên. Sau khoảng 1 năm sẽ là vòng loại thứ 2 và sau đó là thứ 3.
TSN VN: Ở giai đoạn đầu dẫn dắt đội tuyển Nhật Bản, Troussier chịu nhiều áp lực, nhất là khi họ không vượt qua vòng bảng Copa America 1999. Ở Việt Nam, HLV trước là Park Hang-seo đã rất thành công và điều đó cũng gây áp lực cho người kế vị. Ông đánh giá thế nào về khả năng chịu áp lực của Troussier?
Alan Gibson: Hình như vị HLV Hàn Quốc được bay miễn phí suốt đời với Vietnam Airlines thì phải. Tôi nghĩ họ nên làm tương tự với Troussier (cười). Tôi nghĩ ông ấy gặp chút vấn đề với người phiên dịch. Không phải là người mà ông ấy gắn bó sau này. Ngoài chuyện giao tiếp, ông ấy cũng có vấn đề với lựa chọn cầu thủ. Theo tôi nhớ ông ấy chọn nhiều cầu thủ U22 hay U20, thay vì dùng nguyên đội hình đã dự World Cup 1998 trước đó. Có lẽ ông ấy đã thay đổi hơi quá và hơi sớm. Nhưng rồi ông ấy lại thành công ở World Cup U20 cùng năm ấy. Và sau đó là Olympic 2000 ở Sydney.
Tóm lại là lúc mới bắt đầu, ông ấy muốn quá nhiều thứ và quá sớm trong khi không có người phiên dịch phù hợp. Những người xung quanh cũng chưa thực sự hiểu ông ấy muốn gì. Ở Việt Nam sắp tới, ông ấy không phải là một người hoàn toàn mới bởi ông ấy đã từng làm ở đấy và tôi hy vọng ông ấy có thể vượt qua áp lực tốt.
Mà thực ra, ông ấy không phải là người lo lắng quá nhiều đâu. Ông ấy là người kiểu "Ok tôi sẽ làm việc này và nó có áp lực, tôi thích áp lực và tôi sẽ làm được. Nếu bạn không thích tôi thì thôi. Bye".
TSN VN: Câu hỏi cuối cùng. Nếu được gửi một thông điệp cho ông Troussier và cho các cổ động viên Việt Nam về hành trình sắp tới, ông sẽ nói gì?
Alan Gibson: Với Troussier, tôi muốn nhắn gửi là "Hãy trả lời tin nhắn điện thoại nhanh hơn đi. Tôi đang chờ ông đây" (cười). Dĩ nhiên tôi hy vọng có thể tới thăm ông ấy ở Việt Nam, trong khoảng 1, 2 tuần gì đó, cùng với các thành viên đội tuyển nữa. Tôi rất quý ông ấy. Tôi biết ông ấy không cần nghe lời tôi trong chuyện này đâu, nhưng hay làm những thứ ông muốn. Đừng quan tâm người khác nghĩ gì về ông. Hãy nắm quyền kiểm soát và làm tốt nhất có thể. Thực ra tôi nghĩ ông ấy không cần lời khuyên của tôi đâu.
Với người Việt Nam và cổ động viên Việt Nam, hãy tin tưởng Troussier. Tôi muốn in 1 cái áo như thế. "Trust Troussier" - "Tin Troussier". Hãy gạt những chuyện chính trị, những chuyện bên lề ra khỏi bóng đá. Tôi không biết Liên đoàn bóng đá của các bạn như thế nào. Nhưng nếu những người phía trên để yên cho ông ấy làm công việc của mình và có sự kiên nhẫn, đừng hoảng loạn khi đội tuyển thua 2-3 trận đầu tiên, nhất là nếu như đấy là giao hữu và đội tuyển gồm chủ yếu các cầu thủ trẻ. Kết quả không quan trọng. Tương lai mới quan trọng và tôi rất hy vọng có thể thấy Việt Nam ở World Cup 2026.
TSN VN: Rất cảm ơn ông vì cuộc trò chuyện ngày hôm nay.
XEM THÊM: Hợp đồng HLV Philippe Troussier với đội tuyển Việt Nam: Chi tiết thời hạn và lương